ENQERE - Rojnamevan Huseyîn Aykol ku serpêhatiyên xwe yên ji Mulkiyelîlerê heta Qendîlê vegot, bal kişand ser nakokiya li ser maseya aştiyê û got ku ev nanokî di navbera "kesên li şikeftê jiyan e û kesên qesr ava kirine" de ye. Aykol, got: "Tiştên li ser vê maseyê, çîroka ji duh heya îro ye." 

 

Rojnamevan Huseyîn Aykol ku li navçeya Salihlî ya Manîsayê ji dayik bûye û di tevahiya nîvsedsaliya xwe ya rojnamevaniyê de şahidê dîroka siyasî ya dawî ya Tirkiyeyê ye, di heman demê de hilgirê bîranînan e. Rêwîtiya Aykol ku li Fakûlteya Zanistên Siyasî ya Zanîngeha Enqereyê dest pê kir, ji atmosfera şoreşgerî ya salên 1970'î bigire heya korîdorên girtîgehan ên Derbeya 12'ê Îlonê û ji wir bigire heya pêşengên kevneşopiya Çapemeniya Azad dirêj dibe. Aykol ku şahidê veguherîna civakî û siyasî ya gelê Kurd e, rêyên burokratîk ên ku ji hêla dewletê ve hatin pêşkêşkirin red kiriye, ji bo bigihîje îdealên xwe yên sosyalîst.

 

Ezmûna 50 salî ya Aykol ya bi demokrasî û têkoşînê re, nîqaşên berdewam ên li ser Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk ronî dike. Aykol ku dema Mulkiyeyî bû bi Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan, Mûstafa Karasu û Alî Haydar Kaytan re heman textebendan parve kiriye, di nava nifşeke şoreşger de cih girtiye. Paşê Aykol, bi hevpeyvînên xwe yên bi endamên pêşeng ên PKK'ê re û têgihiştinên li ser burokrasiya dewletê ku ew ji nêz ve dişopand, li ser pêvajoya aktuel bi awayekî xweser hûr bû.

 

Aykol, bi çavên xwe şahidê wê pêvajoyê bû ku kadroyên pêşeng ên PKK'ê ji tevgerên çepgir ên kevneşopî yên ku ji hêla Kemalîzmê ve bandor bûne veqetiyan û xeteke siyasî ya nû "li dijî kolonyalîzmê" ava kirin. Ev şahidî bi Derbeya 12'ê Îlona 1980'yî re ber bi asteke nû çû. Piştî derbeyê, Aykol ku li Girtîgeha Mamakê girtî bû, piştî ku rewşa girtiyekî ku ji Girtîgeha Amedê hat dît, got: "Min fêm kir ku dojeha rastîn Amed e.” Yekem nasîna berbiçav a Aykol bi PKK'ê re di salên girtîgehê de çêbû. Dema ku wekî "nûner" li Girtîgeha Aydinê bû, wî komên PKK'ê tevî Sabrî Ok di hucreyan de bi cih kir û bi çavên xwe bû şahidê kovarên ku wan derxistine û perwerdeyên li dar xistine û disiplîna wan a navxweyî. 

 

Piştî serbestberdanê Aykol kariyera xwe ya rojnamevaniyê û têkoşîna xwe bi rêya çapemeniyê domand. Hevpeyvînên wî yên li Ewropayê bi Mûrat Karayilan re, li Qendîlê bi Cemîl Bayik û Duran Kalkan re, kir ku li ser bîrdoziya tevgerê bêtir hûr bibe. Aykol ku di seranserê kariyera xwe ya rojnamevaniyê de bi nifşên cuda yên PKK'ê re têkilî domand, gelek têkiliyên nerasterast bi Abdullah Ocalan re jî danîn, gotar û nirxandinên xwe di rûpelên rojnameyan de weşandin. 

 

Aykol ku ji ber nivîs û hevpeyvînên xwe gelek caran rastî dozên dadgehê hat, di analîzên xwe yên li ser çareserkirina pirsgirêka Kurd de bal kişand ser newekheviya siyasî ya li her du aliyên maseyê. Wî nakokiya di navbera "kadroyên mutewazî yên ku li şikeftên şikeftê dijîn" û ji aliyeê din ve "rêvebirên ku qesran ava dikin û ji îhaleyan payê distînin" destnîşan kir. Aykol ku got "pêşketina ku gelê Kurd di nîv sedsala dawî de çêkiriye, dibe ku ji sedsalan jî mezintir be", bilêv kir ku ji bo wî şensek e ku yek ji şahidên herî nêz ê vê dîrokê ye. 

 

LI SER MASEYÊ NEWEKHEVÎ

 

Aykol, bal kişand ser newekheviya li ser maseyê û got ku li ser maseyê nebûna samîmiyetê heye ku rasterast bi avahiya tekparêz û hişk a Komara Tirkiyeyê ve girêdayî ye. Aykol, gotinên Apê Mûsa yên salên 1990'î yên ji kadroyên PKK'ê re gotibû bi bîr xist, "We ji sifirê dest pê kir, lê me pirsgirêka Kurd ji neyînîyan gihand sifirê" û got: "Her çend Tirkiye qanûnên xwe yên heyî jî bicîh bîne, gelek pirsgirêk dê çareser bibin; lê dewlet hîn jî qanûnên xwe bicîh nayne."

 

Aykol, got: "Ez şahidê rasterast im ku endamên PKK'ê çawa û li ku dest pê kirin. Tişta ku îro li ser maseyê ye, çîroka ku ji duh ber bi îro ve hatiye veghuestin bi xwe ye." Aykol, rêwîtiya xwe ya rêxistinî ya di salên zanîngehê de parve kir û ev tişt anî ziman: “Wê demê, ez endamê Partiya Komunîst a Tirkiyeyê-Yekitî bûm, partiyek siyasî ya girîng li Tirkiyeyê, partiyek ku ez ê paşê tev li bibim. Hin tişt hene ku rêberên min dizanibûn; hin tişt hene ku min ji wan bihîstiye. Piştî Derbeya 12'ê Adarê, rêberên rêxistinên navxweyî hatin berdan. Denîz Gezmîş ew hatin îdamkirin. Gelek rêxistin hatin girtin. Yên ku hêdî hêdî hatin berdan li Enqereyê dest bi damezrandina rêxistinan kirin. Rêxistina min jî yek ji wan bû. Bi rastî, Partiya Karkerên Sosyalîst a Tirkiyeyê bi qanûnî hat damezrandin." 

 

Aykol, wiha dirêjî da axaftina xwe: “Bê guman, kadroyên damezrîner ên destpêkê yên PKK'ê, bi serokatiya Abdullah Ocalan, bi giranî ji komek li Enqereyê bûn. Wan dît ku siyaset li Enqereyê çawa tê meşandin û têkiliyên bi partiyên din ên siyasî re çawa ne. Bi rastî, di siyasetê de, piştî 12'ê Adarê, komeleyek bi navê Komeleya Xwendina Bilind a Şoreşger a Enqeryê (ADYOD) hat damezrandin. Yên ku ev komele damezrandin hevalên me bûn, lê di civîna giştî ya yekem de, ew ket bin kontrola Ocalan û hevalên wî. Anku, wan hilbijartinê qezenc kir."

 

Aykol, cudabûna PKK'ê ji tevgerên din ên şoreşgerî rave kir û got: "Rêxistinên şoreşgerî yên li Tirkiyeyê ji salên 1960'î û pê ve bi awayekî girîng ji aliyê Kemalîzmê ve bandor bûne. Ew dîsa li ser rizgariya neteweyî diaxivîn û digotin ku divê Tirkiye ber bi têkoşîneke rizgariyê ve were rêberîkirin. Lêbelê, kadroyên PKK'ê digotin, 'feraseteke kolonyalîst heye û em nikarin bi van kesan re bixebitin. Divê em tiştekî cuda bikin.' Li vir cara yekem kadro ji hev veqetiyan. Bi vê veqetandinê re, PKK'ê xeteke siyasî ya nû li dijî kolonyalîzmê ava kir. Ev xet dê bingeha biryara PKK'ê ya damezrandina partiyeke di sala 1978'an de pêk bianiya."

 

‘EM DIKARIBÛN BIBIN KADROYÊN VÊ DEWLETÊ'

 

Aykol, diyar kir ku xwendekarên di siyasetê de, tevî ku potansiyela wan hebû ku tev li burokrasiya dewletê bibin jî rêyeke cuda hilbijartine û wiha pê de çû: “Ji ber ku min bi puanên ewqas bilind dest pê kir, Wezareta Darayî tavilê burs da min. Dema ku ez mezûn bûbûma, tavilê diçûm Wezareta Darayî. Ji wir, hûn dikarin bigihîjin Serokatiya Bankeya Navendî. Karasû jî, li beşa îdareyê dixwend. Ger wî li wir berdewam bikira, ew ê niha muhtemelen waliyek teqawît bûya. Bi rastî, em dikaribûn bibin karmendên vê dewletê. Lê di pergala ku me dît de, ne me ew esas girtin ne jî wan em. Ji ber ku wan dixwest me daxilî nava pergala xwe bikin." 

 

Aykol, destnîşan kir ku ev biryar nîşan dide ku biyanîbûneke ji avahiya dewletê ya ewlekarî-navendî û tekparêz û got: "Em ew kes bûn ku me sosyalîzmê qebûl kiribû. Me dixwest em Tirkiyeyeke sosyalîst biafirînin."

 

Aykol, got: "Me hewl dida tiştekî bikin, lê 12'ê Îlonê hat. Mîna me, gelek rêxistinên çepgir û sosyalîst ên li Tirkiyeyê di 12'ê Îlonê de derbeyeke mezin xwarin. Piraniya wan ji bo xwe bidin ser hev pir zehmetî kişandin. Lêbelê, PKK'ê di vê heyamê de stratejiyek cuda şopand. Pêşî, PKK ji Enqereyê vekişiya. Bi gotineke din, wê Enqereyê wekî cihekî ku siyasetê bike nedît. Ew vekişiya Kurdistanê û li bajarên Kurdan dest bi xebatê kir. Lê li wir, rêxistinên Kurd ên ku jixwe rêxistinkirî bûn, li dijî PKK'ê şer îlan kirin. Ne tenê dewlet lê PKK jî neçar ma ku li hemberî êrişên wan hişk bibe. PKK'ê xwe ji hêla gel ve da qebûlkirin." 

 

Aykol, bal kişand ser tevgerên PKK'ê yên piştî derbeyê û got: "Di 12'ê Îlonê de, wan bi zanebûn hin kadroyên xwe şandin Sûriyeyê. Pêşî Abdullah Ocalan çû. Piştî ku şert û mercên li wir hatin avakirin, kadro hêdî hêdî ber bi wir ve hatin veguhestin. Pêşî, ber bi gundekî nêzîk ê li ser sînorê Sûriyeyê ve. Paşê, ev yek dê heta Bekaayê bê berfirehkirin. Di vê heyamê de, PKK'ê hem li dijî zilma dewletê û hem jî li dijî dijberiya rêxistinên din ên Kurd şer kir."

 

ROLA ABDULLAH OCALAN

 

Aykol, der barê pêvajoya danûstandinên heyî de jî ev nirxandin kir. “Ji vê yekê dê çi derkeve? Kurd dikarin baweriya xwe bi nûnerên xwe bînin, lê ji nûnerên dewletê çi tê hêvîkirin nayê zanîn. Tirkiye êdî ne dewleteke hiqûqê ye. Ger ew dewleteke li ser esasê qanûnê bûya, piraniya pirsgirêkên me dê çareser bûbûna. Neberdana girtiyên nexweş, nepêkanîna biryarên Dadgeha Destûra Bingehîn û DMME'yê. Her çend ev rejîm normal bibe jî, beşek girîng ji pirsgirêkên me dê çareser bibin. Lê desthilat heta rejîma heyî jî dirizîne."

 

Aykol, rola Ocalan ji perspektîfeke dîrokî ve nirxand û got: "Ocalan ji salên 1990'î vir ve ji bo aştiyê li muxatab digere. Îro jî li ser heman xetê ye. Pêvajoya 2013'an çêbû, lê ew nexebitî. Lê danûstandinên ku îro tên kirin pêwîsttir û cidîtir in. Ji ber ku polîtîkayên desthilatê Kurdan ber bi parastina xwe ve birin. Têkoşîn piştî 29 serhildanan îro jî berdewam dike. Divê ev desthilat hişê bide serê xwe, yan na ew tevahiya civakê dirizîne. Gelê Kurd îro jî aştiyê dixwaze. Ew vê têkoşînê bi berxwedan, fedakarî û baweriya îdeolojîk didomînin."

 

Aykol bi bîr xist ku ji damezrandina PKK'ê ve Ocalan alîgirê aştiyê ye û wiha axivî: “Di vî warî de, rewşeke bêçare heye. Ne Komara Tirkiyeyê dikare PKK'ê tune bike; ne jî PKK dikare dewletê bîne rê. Ocalan dibîne ku ev pirsgirêk bi şer çareser nabe û vê yekê nîşanî dewletê dide û bi israr daxwaz dike ku pêşî çareserî bi danûstandinan were dîtin û dû re jî agirbest were ragihandin." 

 

Aykol bandora Yekitiya Sovyetê li ser pêvajoya damezrandina PKK'ê destnîşan kir û got: "Wê demê, şerên rizgariya neteweyî dihatin piştgirîkirin; ew di cîhanê de hêzeke siyasî ya girîng bûn. Di warê cîhana ku em gihîştine de, Ocalan ne tenê taktîkan diguherîne; ew stratejiyan jî diguherîne. Ji ber vê yekê, di vî warî de, dewlet di vê maseyê de asê maye."

 

Aykol diyar kir ku li hemberî Tirkiye ne tenê komeke gerîla heye û got: "Ew komeke sosyolojîk e, civakek e, dengekî potansiyel e. Bi vî rengî, ew di mijara PKK'ê de dixitimin. Budçeyên pir mezin ji bo şer tên veqetandin. Bi vî rengî, şer di heman demê de çavkaniyek qezencê ye. Niha, heke artêş bêje, 'Min di operasyonekê de 100 bombe avêtin,' hûn dikarin bibêjin, 'Na, we 10 bombe avêtin.' Hûn dikarin hesab bipirsin? Ew ê 100 bombe bikirin û li gorî wê pereyan bidin. Di hawîrdorek wisa de, yên ku ji 'nahmeta' şer dixwin hene." 

 

Aykol, bal kişand ser girîngiya hatina endamên PKK'ê ji bo Tirkiyeyê û beşdariya wan a di siyasetê de û wiha domand: "Ger ew ji siyasetê mezûn bûbûna, dê bi notên herî bilind kuta bikirana. Ez bawer im ku her yek ji wan dê niha di pozîsyoneke pir girîng de rêberek bûya. Jixwe navên wan di dîrokê de hatine nivîsandin, lê wê demê ew ê wekî efsaneyên Tirkiyeyê bihatana nivîsandin. Niha, ew wekî efsaneyên gelê Kurd hatine nivîsandin. Di vî warî de, vegera wan dê ji bo Tirkiyeyê pir sûdmend be."

 

MA / Firat Can Arslan - Selman Guzelyuz