Ekolojik yıkımın yol açtığı sonuçlar dünyanın sınırlarının zorlamaya devam ederken, iklim değişikliği bu etkilerin en gözle görüneni oluyor. Okyanusların ısınması, buzulların erimesi gibi sonuçlara yol açan küresel ısınma ise tüm dünyada kasırga, sel ve birçok felakete yol açıyor. 2024 boyunca yaşanan felaketlerde yüzlerce insan yaşamını yitirirken, milyonlarcası da yaşam alanlarından oldu. Ekosistemin bozulması ise türlerin yok olmasına neden olarak bio çeşitliliği önemli ölçüde azalmasına sebep oldu. 

 

Tüm bunlar yaşanırken, Türkiye'nin yanı sıra Afrika ve Asya ülkelerinde maden ve enerji şirketleri başta olmak üzere eko-kırım durmadan devam etti. Türkiye Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, altın madenciliği başta olmak üzere metalik madenler ve diğer çevre talanlarına "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerekli değil" veya "ÇED olumlu" kararları vermeye devam etti. İsviçre merkezli Hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir'ın "2023 Dünya Hava Kalitesi Raporu"na göre Türkiye 134 ülke arasında 44'üncü olurken, Türkiye'nin PM 2.5 ortalaması 20,3 ile Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kılavuz değerinin yaklaşık 4 katı oldu.  Türkiye'de hava kirliliğinin en yoğun ölçüldüğü kent Idir olurken, kent Avrupa'nın havası en kirli kenti olarak kayda geçti.

 

Yaşanan ya da yaşanabilecek ekolojik felaketler, yurttaşların açtığı davalarda atanan bilirkişi heyetleri tarafından da raporlarda yer aldı. Çoğu raporda maden ya da enerji projelerinin doğada geri dönüşü mümkün olmayacak zararlara yol açacağı, su kaynaklarını yok edeceği, ekosistemi bozacağı sonuçlarına yer verildi. Davalara bakan İdare Mahkemeleri de bu doğruluda projeler için "yürütmeyi durdurma" kararı verdi. Fakat şirketler bu kararlara rağmen çalışmalarını sürdürmeye devam etti.

 

MAHKEME KARAR VERDİ, DENETİM YAPILMADI

 

Son olarak Çanakkale'nin Bayramiç ilçesinde Kazdağları'nda Cengiz Holding'in iştiraki Truva Bakır Maden'in başlattığı maden projesine karşı açılan davada iptal kararı verildi. Çanakkale 2'inci İdare Mahkemesi Ocak ayında verdiği kararla, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından verilen Maden İşletme iznini iptal etti. Ancak Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği'nin yaptığı açıklamalara göre mahkeme kararına rağmen bölgede ağaç kesimi devam ediyor. Dernek yaptığı son açıklamada, denetimi yapacak kurumu 2 haftadır beklediklerini söylerken, maden sahasında ağaç kesiminin büyüyerek devam ettiğini ve kesimin telafisi mümkün olmayan zararlar verilmemesi için faaliyetlerin durdurulmasını istediklerini belirti. Mahkeme iptal kararı verene kadar 700 bin civarı ağacın kesildiğini belirten ekoloji örgütleri, bölgede 1 milyon ağacın kesileceğini duyurdu.

 

SİNPAŞ'TA DURMUYOR

 

Muğla Marmaris ilçesinde “milli” park içinde Sinpaş/Kızılbük Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı tarafından inşa edilen otel ve devremülk projesi için Marmaris Belediyesi tarafından verilen yapı ruhsatları 2024 Aralık ayında Muğla 2'inci İdare Mahkamesi tarafından iptal edildi. Ancak şirket karara rağmen çalışmalarını sürdürürken, bu çalışmalar yurttaşlar tarafından birçok kez görüntülendi. Şantiye sularının denize bırakıldığı görüntüler de kaydedilirken, Marmaris Kent Politikaları Derneği de çalışmaların durması için 28 Ocak'tan bu yana Marmaris Kaymakamlığı önünde oturma eylemi yapıyor.

 

KARARA UYMADI, ÇED RAPORUNA DA YAZDI

 

Ordu Büyükşehir Belediyesi (OBB) tarafından Altınordu ilçesinde Melet Irmağı ağzına yapılmak istenen Melet Balıkçı Barınağı ise Ordu İdare Mahkemesi tarafından 2022 ve 2023'te telafisi mümkün olmayan zararlar doğuracağı gerekçesiyle 2 kere iptal edildi. Fakat bu kararlara rağmen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı proje için 20 Eylül 2024'te "ÇED olumlu" kararı verdi. Bu karara karşı Ordu Çevre Derneği tarafından tekrar dava açıldı. Barınak için yapılan kıyı dolgusu ise mahkemenin iptal kararlarına rağmen durmazken, belediyenin hazırladığı son ÇED raporunda da projenin büyük kısmının bittiği itiraf edildi.

 

DANIŞTAY'DAN CENGİZ'E HIZLI KARAR

 

Yine Cengiz İnşaat’ın Rize İkizdere ilçesinde çalışmalarını sürdürdüğü taş ocağı için verilen "ÇED gerekli değil" kararı 2024 Ocak ayında Rize İdare Mahkemesi tarafından iptal edildi. Verilen karar Haziran ayında Danıştay 6'ncı Dairesi tarafından bozuldu. 6'ncı Daire Mart 2023’te de, aynı gerekçeyle ret kararı vermiş; kararının gerekçesinde söz konusu projenin tamamıyla çevreye zararsız olmasını beklemenin “hayatın gerçeklerine uygun düşmediği”ni söylemişti. Verilen yürütmeyi durdurma kararına rağmen, iki karar arasında geçen aylarda Cengiz İnşaat çalışmalarını durdurmadan devam etti, Danıştay'ın kararı ile de çalışmalarında sona yaklaştı.

 

MAHKEME KARARINA KOLLUK BARİKATI

 

Buna benzer birçok talan yaşanırken bazıları da mahkeme kararına uyması gereken idari yönetici ve kolluğun gözetiminde gerçekleşti. Demirören Holding’in aldığı krediyi ödemediği için Ziraat Bankası’na devredilen İstanbul Göktürk’teki araziye yapılan lüks konut projesi için mahkemenin verdiği yürütmeyi durdurma kararına uyulmadı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, “rezerv alan” ilan etmesiyle imara açılan Kemerköy’deki yeşil alana ilişkin İstanbul 2'inci İdare Mahkemesi iki kere "yürütmeyi durdurma" kararı verdi. Mahkemenin ilk kararına rağmen 31 Ekim 2022'de Eyüp Sultan Kaymakamı bine yakın polisin desteği ile Emlak Konut taşeronu iş makinalarının duvarları yıkarak talana başlamasını sağladı.

 

SATIŞLAR MAHKEME DİNLEMEDİ

 

Kanal İstanbul projesi kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından alınan rezerv alan ilanı ve 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği kararları da çeşitli zamanlarda İstanbul 5'inci, 11'inci ve 3'üncü İdare Mahkemeleri tarafından hukuka aykırı bulunarak iptal edildi. Kararlar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na, Arnavutköy Belediyesi'ne, TOKİ'ye ve Emlak Konut'a tebliğ edildi. Planın iptali ile Kanal İstanbul Yeni Şehir alanı tarım arazisi vasfına geri döndü. Kanunen tarım arazilerinin hisseli ve yabancılara satışının, bölünmesinin ve bölünmesinin yasak olmasına rağmen talan devam etti. Arnavutköy Tapu Sicil Müdürlüğü'nde her gün 10-15 hisseli tarla satışı yapıldığı ortaya çıktı.

 

ANTİK KENTE OTOPARK

 

Antalya’nın Kemer ilçesinde bulunan Phaselis Antik Kenti'nde bulunan iki plaj 1’inci Derece Arkeolojik Sit Alanı statüsünde ve koruma alanı içerisinde olmasına rağmen “Phaselis Antik Kenti Ören Yeri ve Bütünleyici Kıyı Alanı Çevre Düzenlemesi” adı altında ihaleye çıkarıldı. İhaleyi alan Sa-Fa Restorasyon Sanayi İnşaat şirketi Bostanlık ve Alacasu Koyu’nda toplam 85 bin metrekarelik alanda günübirlik tesisler, kafeterya, otopark, karşılama merkezi, duş ve tuvaletlerden oluşan çok sayıda yapı inşa etmeye başladı. Projeye karşı açılan davada Antalya 3’üncü İdare Mahkemesi 13 Nisan 2023'te “Uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararlar doğurabilecek nitelikte olduğu” gerekçesiyle yürütmeyi durdurma kararı verildi. Karara rağmen inşaat çalışmaları Bostanlık ve Alacasu Koylarında jandarmalar eşliğinde devam etti.

 

BENZER ONLARCA DURUM

 

Öte yandan Ordu'nun Fatsa ilçesinde mahkemenin iptal kararına rağmen Altıntepe Madencilik şirketi altın arama faaliyetine devam ederken bölgede dinamit patlatma yapması sonucu bazı evlerde hasar oluştu. Bunun üzerine Yukarıtepe köyünün “heyelan” riski nedeniyle boşaltılması istendi. Yine TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası (HKMO) Ankara Şubesi ile Şehir Plancıları Odası (ŞPO) Ankara Şubesi, Ankara’daki tarihi Saraçoğlu Mahallesi'nde Emlak Konut ile Güryapı’nın yürüttüğü projeye karşı açtığı davayı kazandı. Ancak, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imam hatipten arkadaşı Hasan Gürsoy’a ait olan Güryapı Şirketi, mahkeme kararına rağmen inşaat çalışmalarını durdurmadı. Bunların yanı sıra Muğla Datça-Bozburun Özel Koruma Bölgesi'nde inşaat yapmak için alınan imar planı değişikliği ile Bolu Gölcük Tabiat Parkı’nda yapılmak istenen bungalov evler, İzmir Çeşme'de SİT alanında kurulmak istenen Rüzgar Enerji Santrali (RES), Artvin Arhavi ilçesinde Kamilet Vadisi ile Pilarget olarak anılan ve 5 köyü kapsayan bölgede yapılması planlanan HES gibi onlarca projede de İdare Mahkemeleri'nin iptal kararları şirketler tarafından görmezden gelindi.

 

MA / Tolga Güney